Pedagogika Montessori, stworzona przez włoską lekarkę i pedagog Marię Montessori, to podejście edukacyjne skoncentrowane na wspieraniu naturalnego rozwoju dziecka poprzez odpowiednio przygotowane środowisko. W tym artykule poznasz historię pionierki tej metody naukowej, oraz dowiesz się jakie zabawki i pomoce będą wspierały naturalny rozwój dzieci od 0 do 3 lat.
Jaka była historia Marii Montessori?
Maria Montessori wychowała się w małym, konserwatywnym miasteczku na Południu Włoch. Pomimo przeciwności i niechęci Ojca nie poddała się w dążeniu do zdobywania wiedzy i jako jedna z pierwszych kobiet we Włoszech zdobyła dyplom lekarza medycyny.
Ale to nie koniec wyzwań jakim musiała sprostać. Swoje doświadczenie zawodowe zdobywała między innymi w Klinice psychiatrycznej Uniwersytety w Rzymie. To właśnie tam zauważyła u dzieci naturalną chęć poznawania świata i siłę popychającą je do samorozwoju. Maria prowadziła również Dom Dziecięcy (Casa dei Bambini) w San Lorenzo, jednej z najuboższych dzielnic Rzymu. Pod opieką miała duża liczbę dzieci, w różnym wieku. Jednak nie poddała się i wprowadziła tam swoją metodę (1).
Efekty były zadziwiające i korzystamy z nich do dziś.
Co to metoda Montessori?
Pedagogika Montessori to podejście edukacyjne skoncentrowane na wspieraniu naturalnego rozwoju dziecka poprzez odpowiednio przygotowane środowisko. Główne założenia tego nurtu obejmują:
Samodzielność i niezależność: Dzieci są zachęcane do podejmowania własnych decyzji i działań, co wspiera ich autonomię oraz umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemów.
Przygotowane otoczenie: Tworzenie środowiska dostosowanego do potrzeb dzieci, które umożliwia im swobodny wybór aktywności i sprzyja ich naturalnemu rozwojowi.
Nauka przez działanie: Dzieci uczą się poprzez bezpośrednie doświadczenia i manipulowanie materiałami edukacyjnymi, co pozwala na lepsze zrozumienie pojęć abstrakcyjnych.
Mieszane grupy wiekowe: W klasach Montessori dzieci w różnym wieku uczą się razem, co sprzyja współpracy, wzajemnej pomocy i rozwijaniu umiejętności społecznych.
Rola nauczyciela jako przewodnika: Nauczyciel obserwuje i wspiera dzieci, pomagając im w indywidualnym rozwoju, zamiast narzucać z góry ustalony program nauczania.
Jak dobrać zabawki Montessori do wieku dziecka?
Kluczem doboru zabawek do wieku dziecka wg. Pedagog Marii Montessori jest wybranie odpowiednich wyzwań, które nie zniechęcą a pobudzą chęć zdobywania wiedzy. Każdy etap rozwoju dziecka wyróżnia się innymi cechami charakterystycznymi. Aktywności, które proponujemy dzieciom powinny być dostosowane do ich wieku i aktualnych potrzeb. Przy wyborze aktywności i zabawek dla dzieci należy brać pod uwagę jego indywidualne potrzeby, ale też fazę rozwoju, w której aktualnie się znajduje.
Fazy rozwoju dziecka
W pierwszych 3 miesiącach życia dziecko rozwija umiejętności: chwytania, przewracania się z pleców na bok, unoszenie się na wyprostowanych rękach, przygotowuje się również do siadania poprzez siedzenie ze wsparciem osoby dorosłej.
Od 6 do 12 miesiąca życia uczy się samodzielnie siedzieć, a następnie wstawać, rozwija różne chwyty dłoni np. dłoniowy, pesetowy, nożycowy. W tym czasie można zaobserwować też rozwój społeczno -emocjonalny dziecka, zwiększa się jego świadomość oraz możliwości nawiązywania kontaktu i porozumienia, dziecko poprzez dźwięki wyraża swoje potrzeby.
Od 1 do 2 roku życia, intensywnie rozwijają się zdolności motoryczne dziecka, uczy się ono samodzielnie chodzić, początkowo niezgrabnie by z czasem nabierać pewności siebie. Zwiększa się zakres ruchów dziecka, wdrapuje się na meble, przykuca, biega, podskakuje rozstawiając szeroko rączki, popycha i ciągnie przedmioty. Jest to również owocny czas dla rozwoju mowy, dziecko rozumie coraz więcej słów i potrafi budować zdania złożone z 2 wyrazów, zrozumiałe dla opiekunów.
Od 2 do 3 roku życia dzieci nabierają dużej samodzielności, pod koniec tego etapu potrafią wykonać wiele czynności związanych z samoobsługą np. zakładanie butów, zapinanie guzików. Rozwinięte zdolności motoryczne pozwalają na budowanie bardziej skomplikowanych konstrukcji z klocków (2).
Inny podział wskazuje na następujące zadania rozwojowe:
1 rok życia
- formowanie przywiązania,
- nauka chodzenia,
- nauka przyjmowania stałych pokarmów,
- nauka mówienia,
- nauka kontrolowania ciała,
- rozwój inteligencji sensoryczno-motorycznej,
- rozwój komunikacji między dzieckiem a opiekunem.
2–3 rok życia
- doskonalenia lokomocji,
- rozwój wyobraźni i myślenia abstrakcyjnego,
- rozwój języka i jego funkcji symbolicznej,
- samokontrola (fizjologiczna, emocjonalna, fizyczna),
- formowanie się prostych pojęć,
- uczenie się rozróżniania dobra i zła (3).
Dobrze dobrane pomoce oraz zabawki mogą stymulować różne obszary i kompetencje. Zabawka, która wspiera dziecko w „wykonaniu” zdania rozwojowego może być prawdziwym darem dla opiekunów i rodziców. Zmuszanie dzieci do wykonywania pewnych czynności nigdy nie przynosi dobrych efektów, a dzięki przemycaniu ćwiczeń i wyzwań niepostrzeżenie, ułatwiamy dzieciom drogę do poznania świata.
Rozwój dziecka, a dobór pomocy dydaktycznych
Poniższa grafika prezentuje fazy rozwoju dziecka wraz z odpowiednio dostosowanymi zabawkami z zestawu Umiejętności poznawcze malucha.
Dzieci od 0-3 miesięcy zgodnie z przedstawionymi fazami rozwoju, nie maja jeszcze aż tak rozwiniętej percepcji otoczenia i dopiero uczą się niezdarnie operować swoim ciałem, chwytają pierwsze przedmioty. Tutaj wystarczy niewielka pluszowa zabawka, która pozwoli na chwytanie.
W kolejnych miesiącach życia kiedy maluchy zaczynają siedzieć z podparciem, odpychać się od podłożą mogą wykonywać już nieco bardziej skomplikowane czynności, np. przesuń i potrząśnij, które ćwiczy nie tylko chwyt ale też umiejętność przyciskania i przesuwania, czy cylinder z dzwonkiem, który stymuluje słuch dziecka.
W momencie kiedy dziecko umie się już samodzielnie poruszać raczkując lub chodząc, można zdecydować się na nieco trudniejsze aktywności, stymulujące rozwój motoryki lub wymagające rozumienia trudniejszych ciągów przyczynowo skutkowych. Np. kwadrat nie pasuje do okrągłego pojemniczka, siła moich rąk działa na przedmioty, mogę nimi kręcić, popychać je i wciskać.
Z każdą zabawka użytą w zestawie wzrasta poziom trudności, kolejne elementy wymagają większej precyzji ruchów, odróżniania kolorów i kształtów. Niektóre zabawki mają podobną zasadę działania , ale stymulują inne obszary i wymagają innych umiejętności np. pudełko z piłeczką (dziecko widzi: wrzucam piłeczkę, a ona wyskakuje z pudełka – dopiero uczy się rozpoznawać, jaki skutek będzie miało dane działania), a pudełko z piłeczką sensoryczną (wymaga od dziecka świadomego odsunięcia szufladki, łańcuch przyczynowo – skutkowy ma więcej ogniw). Kolejne etapy to układanki Montessori, sortery, czy pomoce mające nauczyć dzieci większej samodzielności.
Powyższe przykłady prezentują, że główną ideą i ogromną zaletą zestawu jest to, żeby niejako „rośnie” on z dzieckiem. Zabawki i pomoce zostały dobrane w taki sposób, aby po kolei wspierać dzieci w poszczególnych fazach rozwojowych i wzbudzać ich zainteresowanie.
Ponadto zapewniają otoczenie przygotowane zgodnie z zasadami pedagogiki Montessori, stymulują dziecięca ciekawość, zachęcają do odkrywania oraz uczą poprzez działanie.
Legenda wraz z umiejętnościami, które rozwijają poszczególne zabawki
- Przesuń i potrząśnij – rozwija percepcję dotykową i słuchową, motorykę małą.
- Cylinder z dzwoneczkiem – rozwija słuch, koordynację ręka-oko, świadomość ruchu.
- Pierwsze klocki – rozwijają motorykę małą i koordynację ręka-oko.
- Grzechotka i pierścienie – ćwiczy chwytanie, koordynację wzrokowo-ruchową.
- Pudełko z piłeczką – uczy myślenia przyczynowo – skutkowego, rozwija motorykę i precyzje ruchów.
- Cylinder z kulkami – pobudza ciekawość i stymuluje słuch.
- Dopasuj kształt – uczy zasad przyczyny i skutku, logicznego myślenia i rozpoznawania kształtów.
- Zakręć bębenkiem – wzmacnia mięśnie dłoni.
- Koszyk z piłkami – rozwija chwyt, koordynację ręka-oko, uczy oceniania odległości i rzucania.
- Zjeżdżalnia z kulkami – ćwiczy precyzję ruchu oraz uświadamia dziecku czym jest spadanie.
- Kolorowe kołeczki – wymaga dokładności, skupienia, precyzji.
- Kolorowa nakładanka – ćwiczy chwytanie i precyzje ręki.
- Szufladka z piłeczką – rozwija umiejętność przewidywania efektów działań.
- Moje pierwsze puzzle – rozwijają spostrzegawczość.
- Pudełko-sorter – pomaga w nauce klasyfikowania i segregowania.
- Sorter geometryczny – uczy rozróżniania kształtów i kolorów.
- Nakładanka pozioma – motoryka mała, wprowadza kolejne kolory.
- Nawlekanka geometryczna -jest kolejnym etapem rozwijającym precyzję ruchów i motorykę małą.
- Pudełko z piłeczką sensoryczną -pomaga rozumieć bardziej skomplikowane ciągi przyczynowo skutkowe.
- Przewlekanka geometryczna – wymaga dużej dokładności rączek i rozróżniania kolorów.
- Ramki do zapinania, 3 szt. – samodzielność i samoobsługa.
- Nawiń tkaninę – wymagają rozumienia bardziej skomplikowanych ciągów przyczynowo – skutkowych.
- Pudełko z niespodzianką – stymuluje układ sensoryczny, rozwija zmysł dotyku.
- Kolorowe cylindry – ćwiczy ruch precyzyjnego wciskania.
Podsumowanie
Zaprezentowane w artykule zabawki Montessori pomagają stymulować kluczowe dla najmłodszych dzieci obszary edukacyjne:
Rozwój sensoryczny – poznawanie świata przez dotyk, wzrok i słuch.
Rozwój motoryczny – doskonalenie precyzji ruchów, koordynacji ręka-oko.
Rozwój poznawczy – logiczne myślenie, ciągi przyczynowo – skutkowe , rozwiązywanie problemów.
Przy wyborze pomocy dla dzieci w wieku żłobkowym warto mieć na uwadze kluczowe fazy jego rozwoju oraz jakość materiałów z których zostały wykonane przedmioty. Zabawki dla dzieci powinny być angażujące, trwałe i bezpieczne.
Zachęcamy do odwiedzania sklepu Moje Bambino https://mojebambino.pl/7354/Montessori-pomoce-edukacyjne , gdzie znajdą Państwo całą gamę produktów stworzonych z myślą o wychowaniu dziecka w duchu pedagogiki Montessori.
Żródła:
Metoda Montessori w dobie pandemii, https://www.edunews.pl/narzedzia-i-projekty/narzedzia-edukacyjne/5562-metoda-montessori-w-dobie-pandemii?highlight=WyJtb250ZXNzb3JpIl0=
K.Wzorek -Łyczko; Rozwój dziecka od 0-36 miesięcy, Klinika Pedriatrii z Odziałem Obserwacyjnym WUM; 2020.
M. Czub; Rozwój dziecka – Wczesne dzieciństwo. Red. dr hab. Anna Izabela Brzezińska; Niezbędnik Dobrego Nauczyciela, Instytut Badań Edukacyjnych Warszawa 2014; s 47
