Integracja sensoryczna
Integracja sensoryczna, według definicji A. Jean Ayers, to proces, podczas którego układ nerwowy przetwarza i organizuje bodźce sensoryczne odbierane przez ciało za pomocą zmysłów. Dzięki temu organizm uczy się odpowiednio reagować na bodźce, co jest kluczowe dla rozwoju motorycznego, emocjonalnego oraz społecznego dzieci. Integracja sensoryczna pozwala mózgowi dziecka rozpoznawać, interpretować i dobierać reakcje do sygnałów płynących z otoczenia, umożliwiając skuteczną adaptację do różnorodnych sytuacji życiowych.
Czy brzmi to skomplikowanie? Odrobinę, ale warto pamiętać, że integracja sensoryczna jest niezwykle istotnym aspektem dbania o rozwój dzieci. Dlaczego? Ponieważ objawy zaburzeń integracji sensorycznej mogą wystąpić w każdym ze zmysłów i nieść za sobą wiele trudności, zarówno dla dzieci, jak i ich opiekunów.
Objawy zaburzeń integracji sensorycznej
Objawy zaburzeń sensorycznych mogą być bardzo różnorodne, w tym:
- Nadwrażliwość lub niewrażliwość na bodźce dźwiękowe, świetlne lub dotykowe.
- Trudności z równowagą i koordynacją ruchową.
- Problemy z orientacją przestrzenną i czuciem własnego ciała.
- Kłopoty w skupieniu uwagi oraz kontrolowaniu emocji.
- Częste wybuchy złości lub frustracji, zwłaszcza w sytuacjach sensorycznego przeciążenia.
Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą mieć trudności w adaptacji do środowiska, co wpływa na ich interakcje społeczne oraz samopoczucie emocjonalne. Zabawy sensoryczne mogą okazać się w tej sytuacji nieocenionym wsparciem.
Czym są zabawy sensoryczne?
Zabawy sensoryczne to angażujące i przystępne formy aktywności, które stymulują zmysły dzieci. Mają na celu rozwijanie zdolności motorycznych, poznawczych oraz emocjonalnych, co pomaga dzieciom lepiej rozumieć otaczający świat. Zabawy sensoryczne są odpowiedzią na naturalne potrzeby rozwojowe dzieci i doskonale wspierają ich rozwój.
Główne cele zabaw sensorycznych:
- Stymulacja zmysłów – Zabawy sensoryczne powinny angażować różne zmysły i dostarczać dziecku różnorodnych bodźców, co pomaga w kształtowaniu zdolności odbierania i interpretowania wrażeń zewnętrznych.
- Rozwój motoryczny – Dzięki ćwiczeniom takim jak manipulacja małymi przedmiotami czy budowanie z piasku kinetycznego, dzieci uczą się precyzji ruchów. Bardziej złożone zabawy ruchowe, jak np. tor przeszkód, rozwijają równowagę oraz orientację w przestrzeni.
- Swobodne eksperymentowanie – Zabawy sensoryczne często nie mają ścisłych reguł, co pozwala dzieciom na swobodne odkrywanie i rozwijanie poczucia sprawczości.
- Regulacja emocji – Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mają trudności w radzeniu sobie z emocjami. Dzięki zabawom sensorycznym mogą zwiększyć tolerancję na różne bodźce, co wspiera ich rozwój emocjonalny.
- Rozwój poznawczy – Aktywności takie jak układanie puzzli czy zabawy manipulacyjne uczą dzieci analizowania, porównywania i rozwijają myślenie przyczynowo-skutkowe.
Dlaczego zabawy sensoryczne w żłobku są tak ważne?
Integracja sensoryczna rozwija się najszybciej w pierwszych latach życia dziecka, kiedy neuroplastyczność mózgu jest najwyższa. Wczesne wprowadzenie zabaw sensorycznych umożliwia dzieciom doświadczenie różnorodnych bodźców, co ma pozytywny wpływ na ich rozwój w późniejszych latach. Nawet jeśli dziecko nie wykazuje zaburzeń integracji sensorycznej, dostarczanie mu bodźców w bezpiecznym środowisku pozwala lepiej przygotować organizm na różne sytuacje w przyszłości.
Łatwo dostosować je do indywidualnych potrzeb. Każde dziecko rozwija się w indywidualnym tempie i potrzebuje innego rodzaju wyzwań i zadań. Samodzielnie przygotowane zabawy sensoryczne, można w prosty sposób dostosować do potrzeb maluchów i w razie potrzeby zmodyfikować.
Łatwo je zorganizować. Niektóre proste aktywności sensoryczne można wykonać przy użyciu przedmiotów i artykułów codziennego użytku. Czasem wystarczy odrobina kreatywności, artykuły spożywcze i plastyczne oraz dobrze przygotowana i zabezpieczona przed zabrudzeniami przestrzeń.
Zabawy sensoryczne często bazują na prostych, łatwo dostępnych materiałach, takich jak:
- Piasek kinetyczny
- Woda i kostki lodu
- Kolorowy ryż, makarony, soczewica
- Farby palcowe
- Żelki, galaretki, masa solna
Przykłady zabaw sensorycznych w żłobku
Zanim przystąpimy do wyboru materiałów i aktywności warto najpierw zaobserwować do czego nasi podopieczni mają naturalną skłonność. Może nie lubią kredek lub dużo chętniej wykonują aktywności ruchowe niż plastyczne. Należy wziąć to pod uwagę przy wyborze zabawy. Możliwości jest naprawdę mnóstwo. Aktywności można przygotować całkowicie samodzielnie lub skorzystać z gotowych rozwiązań.
- Malowanie na nietypowych materiałach – Aktywność ta pomaga w poznaniu różnych faktur i technik malowania. Dzieci mogą malować po tekturze, folii, gazetach lub drewnie, co rozwija ich zdolności dotykowe i motoryczne.
- Skrzynia skarbów – Skrzynia może zawierać różnorodne przedmioty o różnorodnych fakturach, takich jak koraliki, piasek, liście czy poduszki, co umożliwia dzieciom rozwijanie zmysłu dotyku
3.Papierowe wyklejanki – Ćwiczenia z papierem, takie jak jego zgniatanie i przyklejanie do kartonu, rozwijają motorykę małą i zdolność do kontrolowania siły nacisku.
4.Ścieżka sensoryczna – Aktywność, która pomaga rozwijać równowagę i orientację przestrzenną. Układając na ziemi maty sensoryczne, panele świetlne, liście, czy inne elementy, które podpowiada wyobraźnia można stworzyć naładowane sensorycznie ścieżki, które stymulują zmysł dotyku, wzroku, wspomagają budowanie równowagi, czucia ciała czy orientacji w przestrzeni. Wszystko podczas, zwykłego/niezwykłego spaceru.
5. Pojemnik wielorakich aktywności – tak uniwersalne, a jednocześnie proste narzędzie daje ogromne możliwości dla kreatywności opiekunów w żłobku. Pojemnik wielorakich aktywności jest prosty w czyszczeniu, można wykorzystać go do wydzielenia przestrzeni na zabawy farbami, piaskiem kinetycznym, rysowania i wiele więcej.
W Internecie można znaleźć mnóstwo inspiracji w prac wykonanych przy jego użyciu, wystarczy wpisać hastag #tufftray na Instagramie lub Pintereście.
6. Wałki sensoryczne – podczas wałkowania wydają dźwięki, do tego idealnie sprawdzą się podczas zabaw plastelina, masą solną, czy ciastoliną. Takie wałki nie tylko stymulują zmysł wzroku, ale również uczą dzieci dostosowywać siłę nacisku, kierunek wałkowania tak, aby osiągnąć zamierzony efekt.
7. Zabawy piaskiem kinetycznym – piasek kinetyczny można wykorzystać na kilka sposobów. Użyć go do ukrycia w nim małych figurek, kasztanów, czy innych drobnych niespodzianek, można formować w nim niesamowite budowle i ‘stawiać babaki” przy użyciu foremek o ciekawych kształtach. Ciekawym pomysłem jest tez stworzenie sypkiej tablicy np. na panelu podświetlanym. Dzieci paluszkami rysują kształty w piasku, a panel podświetla ich dzieła dostarczając dodatkowych bodźców wzrokowych.
8. Wspólne muzykowanie – Dzieci mogą bawić się instrumentami, co wspiera rozwój słuchu i koordynacji ruchowej.
